opis: Maria Pinińska-Bereś znana jest przede wszystkim jako rzeźbiarka i często zapomina się o jej dorobku performerskim. Swoje pierwsze akcje wykonała w ramach happeningów i spektakli Tadeusza Kantora, takich jak Linia podziału (1966) i Happening morski (1967), po którym powstały liczne szkice i notatki do działań indywidualnych, oraz Kurka wodna (1968). Samodzielne działania podjęła w 1976 roku. Początkowo były one przeznaczone dla niewielkiej publiczności – przyjaciół i rodziny – oraz dla obiektywu aparatu fotograficznego: „zaczęłam traktować performance jako wyzwanie – mówiła Pinińska. (…) powstało szereg działań, które były elementem dzieła budowanego w przestrzeni przyrody lub galerii”. Zatem możemy interpretować ten zwrot w jej sztuce jako potrzebę ukazania w swojej praktyce pewnego procesu, wskazania na ruch, zmianę, na narastanie znaczenia danej realizacji, na jej performatywną – odgrywaną czy wygrywaną strukturę. Te wyjątkowe realizacje miały intymny klimat, często – jak w przypadku Listu-Latawca (1976), gdzie na różowym ogonie artystka umieściła hasło „przepraszam, że byłam, że jestem” – autobiograficzny, podobnie jak działania rzeźbiarskie odnoszący się do kondycji kobiety w ówczesnym świecie. Artystka, identyfikująca się od lat sześćdziesiątych z kulturą hippisowską, nawiązywała także do kultu natury, rozważała swoimi działaniami dualistyczne pojmowanie świata i podział na antagonistyczne bieguny: kultura-natura, kobieta-mężczyzna, aktywne-pasywne, jak w pracach Modlitwa o deszcz (1977) czy Aneksja krajobrazu (1980). Zajmowała ją też sztuka i jej role w przestrzeni publicznej (de facto nieistniejącej w opresyjnym systemie totalitarnym), np. w Przenośnym pomniku pt. „Miejsce” (1979); podejmowała się także krytyki instytucji sztuki i roli samego artysty, np. w Punkcie obserwacyjnym zmian w sztuce (1978) czy najmocniej w Bańkach mydlanych (1979). Te wątki powróciły w pracach feministycznych, (np. Pranie I i II, 1980, 1981), w których dokonała tytułowej czynności na różowych płachtach tkaniny z czerwonym napisem „Feminizm”, oraz w Działaniach na przyrządy kuchenne (1996), gdy ubitą na oczach publiczności różową pianą udekorowała swój kapelusz. Te pokazy performance były elementem dyskusji na temat feminizmu w sztuce oraz tego, czym powinien być ten ruch i do czego prowadzić. Inne ważne akcje artystki to te wymierzone bezpośredno w sferę polityczności i wykonane tuż po stanie wojennym: Tylko miotła (1984), kiedy jako czarownica symbolicznie „odczyniła” bojkotowaną w latach 1981–1983 przestrzeń galerii, oraz Umycie rąk (1986), kiedy odżegnała się od polityki w sztuce poprzez symboliczny gest mycia rąk.
ekspozycja: Galeria Sztuki Polskiej XX wieku,
Gmach Główny, al. 3 Maja 1
klucz: Grupa Krakowska >>>
Dominik Kuryłek
ekspozycja: Galeria Sztuki Polskiej XX wieku,
Gmach Główny, al. 3 Maja 1
klucz: Grupa Krakowska >>>