Wyspiański wykonał olejny projekt witraża (MNK). Podzielił kompozycję na dwie strefy. W dolnej przedstawił króla klęczącego przed ołtarzem, w otoczeniu hetmanów i przedstawicieli wszystkich stanów, modlącego się do Matki Boskiej o odwrócenie nieszczęść, które spadły na Rzeczypospolitą w XVII wieku. W górnej części okna ukazał wizyjny, wstrząsający obraz konającej ojczyzny. 

Prezentowany pastel jest autorską repliką tego fragmentu witraża. W zamyśle artysty, stanowił on bowiem główny ideowy i plastyczny motyw kompozycji. Polonia jest projekcją objawienia doznanego przez monarchę. Wyobraża personifikację ojczyzny w szkarłatnym płaszczu zdobionym białymi orłami, z mieczem przytwierdzonym do pasa, osuwającą się z opuszczonymi bezsilnie ramionami, z wyrazem bólu na twarzy. Otaczają ją przerażone postaci reprezentujące trzy pokolenia narodu. Tragizm sceny podkreśla ekspresja kompozycji – silne zdynamizowanie Polonii, żywa gestyka towarzyszących jej osób, replikowana niespokojnymi, diagonalnymi liniami ciernistych powojów, kwiatów i wyciągniętych ku Madonnie ramion płaczków błagających o litość i ratunek. Działanie dynamicznych form wzmacnia kolorystyka kształtowana dużymi, wyrazistymi plamami nasyconych barw z wybijającą się, mocną plamą czerwieni rozwianego królewskiego płaszcza.

Kompozycja Wyspiańskiego, malarska, nowatorska, zdradzająca wpływy postimpresjonizmu francuskiego, zrywała z kanonem europejskiego witrażownictwa kościelnego wywodzącego się ze średniowiecza, w którym temat był dzielony na wiele scen komponowanych w obrębie kwater tworzonych przez elementy konstrukcyjne okna.

Artysta intencjonalnie położył akcent na postaci konającej ojczyzny, znajdując analogię pomiędzy sytuacją Polski z połowy XVII i końca XIX wieku. Replikę wykonał specjalnie na Wielką Wystawę Krajową we Lwowie, odbywającą się w 1894 roku. Chciał wstrząsnąć sumieniem rodaków, którym niewola przestawała ciążyć, którzy od czasu ostatniego powstańczego zrywu w roku 1863 zdawali się zaniechać myśli o odzyskaniu niepodległości. Organizatorzy wystawy, spodziewając się wizyty cesarza Austro-Węgier Franciszka Józefa I i obawiając się skandalu politycznego, nie wystawili dzieła. 

Także władze kościelne odrzuciły projekt, podając za powód względy estetyczne. De facto nie zaakceptowały go ze względów ikonograficznych i politycznych. Witraż nie został zrealizowany. Pozostały kartony i literacka wersja dzieła, krótki dramat Królowa Korony Polskiej, w którym Wyspiański, zgodnie z wyznawaną ideą correspondance des art (łączności i odpowiedniości wszystkich rodzajów sztuki), oddał słowem to, co stworzył w malarskiej wizji.
Wacława Milewska