wymiary: 200x110
oznaczenie autorskie: Dat. I.g.: Kraków/1896. Sygn. p.g.: L Wyczółkowski
opis: Krucyfiks wawelski ukazuje rzeźbę z barokowego ołtarza w ambicie prezbiterium katedry wawelskiej, pochodzącą z końca XIV wieku, umieszczoną na tle XVII-wiecznej srebrnej blachy wytłaczanej w kwiaty. Jest przesłonięty woalem z delikatnej czarnej siatki, która rozmywa jego kontury, nadając całości mistyczny czar i tajemniczość. Według legendy modliła się przed nim królowa Jadwiga, dlatego najczęściej zwany jest „krucyfiksem królowej Jadwigi”. Krzyżowi przypisywano cudowną moc i wieszano na nim dary wotywne, które w XVII wieku stały się łupem Szwedów.
Wyczółkowski ukazał niezwykły urok tego zabytku – ekspresyjnej, gotyckiej rzeźby, migotliwości tła z trybowanej blachy, odbijającej światło zapalonych świec i promieni słońca wpadających przez okna prezbiterium, tłumionych i jakby rozpylanych przez pokrywającą krucyfiks siatkę. Stworzył dzieło oparte na rozległej gamie odcieni szarości i czerni, mieniących się refleksami żółcieni, błękitów, zieleni, beżów oraz srebrzystości. Artysta uchwycił zaobserwowany efekt luministyczny związany z usytuowaniem krucyfiksu. Światło z umieszczonego wysoko okna pada na wypełnienie arkady nad głową Chrystusa zapalając to miejsce fosforyzującą bielą, następnie spływa ku dołowi gasnąc coraz bardziej, aż mrok pochłania czaszki i piszczele znajdujące się u stóp rzeźby, symbolizujące Golgotę, górę śmierci. Dół kompozycji ożywiają dwie dopiero co zgaszone świece, z których unosi się jeszcze dym.
Obraz, nagrodzony brązowym medalem na Wystawie Światowej w St. Louis w 1904 roku, jest, jak wynika z zapisu w inwentarzu Muzeum, autorską repliką wcześniejszej, nieznanej obecnie, wersji. Do tego motywu artysta powracał jeszcze wielokrotnie opracowując go w pastelu, w akwareli, tuszu, ołówku, a także w licznych wersjach litograficznych.
Wacława Milewska
ekspozycja: Galeria Sztuki Polskiej XX wieku,
Gmach Główny, al. 3 Maja 1
klucz: A to Polska właśnie >>>