wymiary: 80x90
oznaczenie autorskie: Sygn, i dat. p.g.: Wojtkiewicz/1908
opis: Witold Wojtkiewicz zajmuje szczególne miejsce w gronie młodopolskich malarzy, a jego malarstwo typowe dla dekadenckiego fin de siècle’u, Tadeusz Boy Żeleński opisywał jako niepodobne „do niczego”, zaś André Gide jako „osobistą mieszaninę naturalizmu, impresjonizmu i groteski”. Artysta stworzył własny, zadziwiający ekspresjonizmem malarski świat, zrodzony jakby w somnambulicznych wizjach. Senne marzenia przeplatają się w nim z obrazami z baśni, a bohaterami są uczestniczące w dziwnych ceremoniach kalekie lalki, odrażające manekiny, kukiełki bądź „brzydkie i nieprzyjemne baby”.
Medytacje to prawdopodobnie ostatnie dzieło, przedwcześnie zmarłego w wieku niespełna 30 lat artysty, które weszło w skład liczącego siedem obrazów, dziś już niekompletnego cyklu Ceremonie. Wojtkiewicz zaprezentował go jesienią 1908 na wystawie Grupy Zero. Poszczególne kompozycje cyklu – Śmierć dziewczyny (Wyzwolenie), Asysta księżniczki, Wezwanie (Hołd), Idylla (Swaty), Zjawisko (Bajka), Chrystus i dzieci, Medytacje (Popielec) nie stanowiły jednak spójnego tematycznie dzieła; każde z nich było niezależną, tajemniczą i melancholijną kompozycją, przesyconą własną baśniowością,.
Kompozycja Medytacje przedstawia scenę wielkopostnego posypywania głowy popiołem, rozgrywającą się u stóp barokowego ołtarza. Ukazana tam kobieta ubrana jest w kunsztownie zdobione, utrzymane w kontrastowych, biało-czarnych barwach szaty i w równie efektowny, dwukolorowy kapelusz, zdobionym czarnym, strusim piórem. Wspiera głowę na dłoniach w geście typowym dla alegorycznych przedstawień melancholii. Kobieta oddziela od siebie dwa światy – po jej prawej stronie, na stopniach ołtarza, siedzą strojne, biało ubrane postacie, zaś po lewej – ponura i smutna grupa w czarnych, żałobnych szatach. Swoisty dysonans buduje nie tylko kolorystyka, dzieląca kompozycję na część radosną i smutną, ale również zderzenie nastrojów: spokój, w jakim ukazani zostali bohaterowie, kontrastuje z ich ceremonialnymi strojami, które w swojej kiczowatej przesadzie typowe są dla dziecięcej wyobraźni. Ten dysonans nastrojów sugeruje również tytuł – Medytacje – odwołujący się do medytacji nad kolejami życia ludzkiego bądź też do refleksji nad ceremonialnością Wielkiego Postu.
Urszula Kozakowska-Zaucha
ekspozycja: Galeria Sztuki Polskiej XX wieku,
Gmach Główny, al. 3 Maja 1
klucz: Koniec wieku >>>