technika / materiał: olej, płótno
wymiary: 60 × 63 cm
opis: Natchnienie malarza to jeden z pierwszych obrazów wielkiego cyklu Polonia, który Malczewski zakończył w roku 1918, po odzyskaniu przez Polskę niepodległości. Przedstawia artystę w chwili tworzenia, z ukazującą się jego wyobraźni kobietą zjawą pogrążoną jakby w somnambulicznym śnie, ze słomianą koroną zwisającą na plecy i kajdanami skuwającymi nogi. Jej biodra owija rosyjski szynel, w którego fałdach widnieje bańka mydlana. To personifikacja Polonii – zdetronizowanej, tułaczej, zniewolonej, znajdującej się w stanie politycznego niebytu. W tle majaczą postaci mężczyzn symbolizujących zapewne trzy zabory, prezentujących bezsilną rozpacz lub obojętność. Obraz, podobnie jak Melancholia czy Błędne koło, jest jednym z tych dzieł, w których Malczewski dokonał wizualizacji procesu artystycznej kreacji, ujawniającego potężną siłę wyobraźni podświadomej, przez którą – jak pisał Przybyszewski – ujawnia się „drobna część duszy” artysty, jego „absolutna świadomość”.
Wacława Milewska
ekspozycja: Galeria Sztuki Polskiej XIX wieku w Sukiennicach,
Sukiennice, Rynek Główny 1/3
klucz: Realizm, polski impresjonizm, początki symbolizmu <<<
W sali tej zaprezentowano najistotniejsze zjawiska w malarstwie polskim drugiej połowy XIX stulecia, zwłaszcza w odniesieniu do nurtów realizmu i naturalizmu, impresjonizmu oraz początków malarstwa symbolistycznego. Szczególny akcent położono na przeżywające wówczas rozkwit malarstwo pejzażowo-rodzajowe. Wyodrębniono poszczególne środowiska twórcze, np. grupę Marcina Olszyńskiego, zwaną też cyganerią warszawską, czy „polskich barbizończyków”, czyli malarzy związanych z francuskimi pejzażystami tworzącymi w plenerze w lasach Fontainebleau. Szeroko reprezentowane jest malarstwo „polskich monachijczyków” (malarzy wykształconych na Akademii w Monachium): począwszy od wczesnego pejzażu Józefa Chełmońskiego Żurawie, poprzez pejzażowo-rodzajowe kompozycje Zygmunta Sidorowicza, Romana Kochanowskiego, Władysława Maleckiego, Józefa Brandta, Juliana Fałata, Maksymiliana Gierymskiego, aż po rodzajowe obrazy Wacława Koniuszki, Samuela Hirszenberga oraz Stanisława Grocholskiego. Wokół Czwórki Chełmońskiego zostały zgrupowane obrazy artystów należących do tzw. grupy Hotelu Europejskiego: Adama Chmielowskiego, Stanisława Witkiewicza oraz tworzącego pod ich wpływem Stanisława Masłowskiego.
Wyróżniono przy tym artystów wyznaczających nowe tendencje, ciekawe rozwiązania tematyczne lub formalne, np. Józefa Szermentowskiego, Józefa Chełmońskiego, Józefa Brandta, Maksymiliana i Aleksandra Gierymskich, Władysława Podkowińskiego, Leona Wyczółkowskiego i Jacka Malczewskiego. Ich dzieła, np. Czwórka Chełmońskiego, Spotkanie na moście Józefa Brandta, Bydło schodzące do wodopoju Józefa Szermentowskiego, Wieczór nad Sekwaną Aleksandra Gierymskiego oraz Introdukcja Jacka Malczewskiego, wyznaczają ideowe i optyczne dominanty tej części ekspozycji.
Realiści postulowali uprawianie sztuki na miarę swoich czasów. W konsekwencji malarstwo i rzeźba tego nurtu zostały zdominowane przez tematykę współczesną. Coraz większą rolę odgrywał pejzaż, łączony najczęściej ze sceną rodzajową (Józef Brandt, Aleksander Kotsis) i motywami animalistycznymi (Józef Chełmoński, Julian Fałat, Władysław Malecki, Józef Szermentowski). Nadal popularny był nurt malarstwa batalistycznego i orientalnego, uprawianego głównie w środowisku polskich monachijczyków (Juliusz Kossak, Józef Brandt). Chętnie podejmowano też tematy rodzajowe, obrazujące codzienność ziemiaństwa, mieszczan i chłopów (Aleksander Kotsis, Franciszek Kostrzewski, Józef Brandt, Józef Chełmoński, Stanisław Grocholski, Wacław Koniuszko). Zainteresowanie ludem i jego obyczajowością odgrywało ogromną rolę w drugiej połowie stulecia, ewoluując od przedstawień w duchu krytyki społecznej, poprzez malowniczą rodzajowość lub chłodną obserwację na granicy naturalizmu (Aleksander Gierymski), po ujęcia o charakterze symbolicznym (Witold Pruszkowski). Niezmienną popularnością cieszył się portret, który stracił charakter konwencjonalny na rzecz wizerunku intymnego, pogłębionego psychologicznie (obrazy Anny Bilińskiej-Bohdanowiczowej i Jacka Malczewskiego; rzeźby Leona Wyczółkowskiego, Teodora Rygiera i Walerego Gadomskiego).
Tak zwany polski impresjonizm prezentowany jest na przykładach dzieł Władysława Podkowińskiego, Józefa Pankiewicza, Jana Stanisławskiego oraz Leona Wyczółkowskiego. Podobnie jak tzw. impresjonizm niemiecki, stanowił jedynie częściową adaptację założeń kierunku, złagodzoną w stosunku do wersji francuskiej. W wielu wypadkach polegał na połączeniu realizmu i naturalizmu z pewnymi elementami impresjonistycznego obrazowania, przede wszystkim rozjaśnionej tonacji barwnej oraz techniki dywizjonizmu lub swobodnym, szerokim malowaniem czystymi kolorami.
Większość malarzy polskich tego okresu uzupełniała swoje wykształcenie zdobyte w ośrodkach krajowych, zwłaszcza Warszawy i Krakowa, studiami zagranicznymi w Petersburgu, Rzymie, Düsseldorfie, Berlinie, Monachium i Paryżu. Pomimo istnienia specyficznych cech wyróżniających rodzime malarstwo tego czasu, dzieła polskich malarzy drugiej połowy XIX wieku wpisują się w kontekst ówczesnej sztuki europejskiej.
W sztuce polskiej schyłku stulecia pojawiały się dzieła łączące symbolizm z estetyką ekspresjonizmu. Jednym z przykładów takich rozwiązań jest pełen pasji i erotyki Szał Władysława Podkowińskiego, dotkliwie uszkodzony przez artystę w niewyjaśnionych do końca okolicznościach. Pełna symbolicznych treści twórczość Jacka Malczewskiego znamionuje natomiast postawę, jaką zajęła sztuka polska pod koniec stulecia. Polegała ona na pogodzeniu dyktatu służenia ojczyźnie z postawą właściwą dla młodopolskiego twórcy, skupionego na wyrażaniu własnych pragnień i emocji. Obraz Malczewskiego zatytułowany Introdukcja stanowi ideowe zamknięcie ekspozycji, jednocześnie wprowadzające widza w problematykę Galerii Sztuki Polskiej XX wieku, znajdującej się w Gmachu Głównym Muzeum Narodowego w Krakowie.
Aleksandra Krypczyk
wymiary: 60 × 63 cm
opis: Natchnienie malarza to jeden z pierwszych obrazów wielkiego cyklu Polonia, który Malczewski zakończył w roku 1918, po odzyskaniu przez Polskę niepodległości. Przedstawia artystę w chwili tworzenia, z ukazującą się jego wyobraźni kobietą zjawą pogrążoną jakby w somnambulicznym śnie, ze słomianą koroną zwisającą na plecy i kajdanami skuwającymi nogi. Jej biodra owija rosyjski szynel, w którego fałdach widnieje bańka mydlana. To personifikacja Polonii – zdetronizowanej, tułaczej, zniewolonej, znajdującej się w stanie politycznego niebytu. W tle majaczą postaci mężczyzn symbolizujących zapewne trzy zabory, prezentujących bezsilną rozpacz lub obojętność. Obraz, podobnie jak Melancholia czy Błędne koło, jest jednym z tych dzieł, w których Malczewski dokonał wizualizacji procesu artystycznej kreacji, ujawniającego potężną siłę wyobraźni podświadomej, przez którą – jak pisał Przybyszewski – ujawnia się „drobna część duszy” artysty, jego „absolutna świadomość”.
Wacława Milewska
ekspozycja: Galeria Sztuki Polskiej XIX wieku w Sukiennicach,
Sukiennice, Rynek Główny 1/3
klucz: Realizm, polski impresjonizm, początki symbolizmu <<<
W sali tej zaprezentowano najistotniejsze zjawiska w malarstwie polskim drugiej połowy XIX stulecia, zwłaszcza w odniesieniu do nurtów realizmu i naturalizmu, impresjonizmu oraz początków malarstwa symbolistycznego. Szczególny akcent położono na przeżywające wówczas rozkwit malarstwo pejzażowo-rodzajowe. Wyodrębniono poszczególne środowiska twórcze, np. grupę Marcina Olszyńskiego, zwaną też cyganerią warszawską, czy „polskich barbizończyków”, czyli malarzy związanych z francuskimi pejzażystami tworzącymi w plenerze w lasach Fontainebleau. Szeroko reprezentowane jest malarstwo „polskich monachijczyków” (malarzy wykształconych na Akademii w Monachium): począwszy od wczesnego pejzażu Józefa Chełmońskiego Żurawie, poprzez pejzażowo-rodzajowe kompozycje Zygmunta Sidorowicza, Romana Kochanowskiego, Władysława Maleckiego, Józefa Brandta, Juliana Fałata, Maksymiliana Gierymskiego, aż po rodzajowe obrazy Wacława Koniuszki, Samuela Hirszenberga oraz Stanisława Grocholskiego. Wokół Czwórki Chełmońskiego zostały zgrupowane obrazy artystów należących do tzw. grupy Hotelu Europejskiego: Adama Chmielowskiego, Stanisława Witkiewicza oraz tworzącego pod ich wpływem Stanisława Masłowskiego.
Wyróżniono przy tym artystów wyznaczających nowe tendencje, ciekawe rozwiązania tematyczne lub formalne, np. Józefa Szermentowskiego, Józefa Chełmońskiego, Józefa Brandta, Maksymiliana i Aleksandra Gierymskich, Władysława Podkowińskiego, Leona Wyczółkowskiego i Jacka Malczewskiego. Ich dzieła, np. Czwórka Chełmońskiego, Spotkanie na moście Józefa Brandta, Bydło schodzące do wodopoju Józefa Szermentowskiego, Wieczór nad Sekwaną Aleksandra Gierymskiego oraz Introdukcja Jacka Malczewskiego, wyznaczają ideowe i optyczne dominanty tej części ekspozycji.
Realiści postulowali uprawianie sztuki na miarę swoich czasów. W konsekwencji malarstwo i rzeźba tego nurtu zostały zdominowane przez tematykę współczesną. Coraz większą rolę odgrywał pejzaż, łączony najczęściej ze sceną rodzajową (Józef Brandt, Aleksander Kotsis) i motywami animalistycznymi (Józef Chełmoński, Julian Fałat, Władysław Malecki, Józef Szermentowski). Nadal popularny był nurt malarstwa batalistycznego i orientalnego, uprawianego głównie w środowisku polskich monachijczyków (Juliusz Kossak, Józef Brandt). Chętnie podejmowano też tematy rodzajowe, obrazujące codzienność ziemiaństwa, mieszczan i chłopów (Aleksander Kotsis, Franciszek Kostrzewski, Józef Brandt, Józef Chełmoński, Stanisław Grocholski, Wacław Koniuszko). Zainteresowanie ludem i jego obyczajowością odgrywało ogromną rolę w drugiej połowie stulecia, ewoluując od przedstawień w duchu krytyki społecznej, poprzez malowniczą rodzajowość lub chłodną obserwację na granicy naturalizmu (Aleksander Gierymski), po ujęcia o charakterze symbolicznym (Witold Pruszkowski). Niezmienną popularnością cieszył się portret, który stracił charakter konwencjonalny na rzecz wizerunku intymnego, pogłębionego psychologicznie (obrazy Anny Bilińskiej-Bohdanowiczowej i Jacka Malczewskiego; rzeźby Leona Wyczółkowskiego, Teodora Rygiera i Walerego Gadomskiego).
Tak zwany polski impresjonizm prezentowany jest na przykładach dzieł Władysława Podkowińskiego, Józefa Pankiewicza, Jana Stanisławskiego oraz Leona Wyczółkowskiego. Podobnie jak tzw. impresjonizm niemiecki, stanowił jedynie częściową adaptację założeń kierunku, złagodzoną w stosunku do wersji francuskiej. W wielu wypadkach polegał na połączeniu realizmu i naturalizmu z pewnymi elementami impresjonistycznego obrazowania, przede wszystkim rozjaśnionej tonacji barwnej oraz techniki dywizjonizmu lub swobodnym, szerokim malowaniem czystymi kolorami.
Większość malarzy polskich tego okresu uzupełniała swoje wykształcenie zdobyte w ośrodkach krajowych, zwłaszcza Warszawy i Krakowa, studiami zagranicznymi w Petersburgu, Rzymie, Düsseldorfie, Berlinie, Monachium i Paryżu. Pomimo istnienia specyficznych cech wyróżniających rodzime malarstwo tego czasu, dzieła polskich malarzy drugiej połowy XIX wieku wpisują się w kontekst ówczesnej sztuki europejskiej.
W sztuce polskiej schyłku stulecia pojawiały się dzieła łączące symbolizm z estetyką ekspresjonizmu. Jednym z przykładów takich rozwiązań jest pełen pasji i erotyki Szał Władysława Podkowińskiego, dotkliwie uszkodzony przez artystę w niewyjaśnionych do końca okolicznościach. Pełna symbolicznych treści twórczość Jacka Malczewskiego znamionuje natomiast postawę, jaką zajęła sztuka polska pod koniec stulecia. Polegała ona na pogodzeniu dyktatu służenia ojczyźnie z postawą właściwą dla młodopolskiego twórcy, skupionego na wyrażaniu własnych pragnień i emocji. Obraz Malczewskiego zatytułowany Introdukcja stanowi ideowe zamknięcie ekspozycji, jednocześnie wprowadzające widza w problematykę Galerii Sztuki Polskiej XX wieku, znajdującej się w Gmachu Głównym Muzeum Narodowego w Krakowie.
Aleksandra Krypczyk