technika / materiał: olej, płótno
wymiary: 53 x 40,5 cm
opis: Podczas pobytu w Paryżu w latach 1832–1835 Michałowski zetknął się twórczością nieżyjącego już wówczas genialnego malarza francuskiego romantyzmu Théodore’a Géricault (1791–1824), autora płócien charakteryzujących się niezwykłym dynamizmem formy, dramaturgią światłocienia, bogatym kolorytem i zazwyczaj wielkim ładunkiem emocjonalnym. Bez tej lekcji nie powstałyby tak znakomite prace, jak np. Przejazd artylerii przez rzekę i liczne inne.
ekspozycja: Galeria Sztuki Polskiej XIX wieku w Sukiennicach,
Sukiennice, Rynek Główny 1/3
klucz: Romantyzm. W stronę sztuki narodowej <<<
Romantyzm odcisnął szczególne piętno na polskiej kulturze, wydając znakomite dzieła literackie, muzyczne i plastyczne, kształtując postawy światopoglądowe i moralne, toteż – ze względu na jego ogromne znaczenie dla sztuki XIX stulecia – należy mu się w Galerii Sztuki Polskiej XIX wieku w Sukiennicach miejsce szczególne. Zjawiska zapowiadające ten kierunek pojawiły się tuż po utracie przez Polskę niepodległości w roku 1795, jednak właściwy rozwój nurtu przypadł na lata 1822 (wydanie pierwszego tomu Poezji Adama Mickiewicza) – 1863 (upadek powstania styczniowego). Podobnie jak to miało miejsce w przypadku sztuki europejskiej, malarstwo i rzeźbę polskiego romantyzmu charakteryzowała różnorodność postaw i poszukiwań twórczych, co zaowocowało rozmaitością tematyczną i stylistyczną dzieł. Pomimo wewnętrznego zróżnicowania w obrębie twórczości poszczególnych artystów, najistotniejszą cechą polskiego romantyzmu był jego patriotyczno-niepodległościowy charakter, w którego ramach toczyła się dyskusja na temat sztuki narodowej. Postulat romantycznej rewolucji wiązał się w Polsce ze zbrojną walką. Trwanie epoki zbiegło się z dramatycznymi wydarzeniami historycznymi: upadkiem państwa oraz kolejnymi nieudanymi próbami odzyskania niepodległości. Na utworach pióra, pędzla i dłuta zaciążył fakt, iż powstawały w warunkach narodowej niewoli. Najsugestywniej i najpełniej romantyzm polski wyraził się w dziedzinie literatury i muzyki. Funkcjonujące w ich cieniu sztuki plastyczne nieco później ukształtowały właściwe sobie, nowe formy wypowiedzi artystycznej. Apogeum rozwoju malarstwa epoki romantyzmu przypadło tak naprawdę na około połowę XIX wieku.
W tej części ekspozycji znalazły się dzieła charakterystyczne dla polskiego romantyzmu. Łączy je przewodnia myśl głosząca, iż pomimo utraty niepodległego państwa naród polski istnieje, trwa, rozwija się duchowo, pielęgnuje swoją tradycję i kulturę, a przede wszystkim nie spoczywa w walce o wolność i niepodległość. Dzięki swej typowości – lub, dla odmiany, wyjątkowości – dzieła te stanowią rozwiązania interesujące pod względem treściowym lub stylistycznym. Nazarenizm obrazu Machabeusze Wojciecha Kornelego Stattlera sąsiaduje ze znakomitym warsztatowo, wyrosłym z formuły francuskiego malarstwa tzw. złotego środka Portretem generała Dembińskiego Henryka Rodakowskiego, natomiast rzymsko-francuski rodowód dzieła Januarego Suchodolskiego zestawiono z niezwykle indywidualną twórczością Piotra Michałowskiego, najwybitniejszego artysty polskiego romantyzmu. Somosierra Michałowskiego, wyeksponowana na wprost wejścia i stanowiąca główny akcent tej sali, wyraża najistotniejsze problemy nurtujące epokę: patriotyzm i walkę o wolność oraz anonimowe bohaterstwo i poświęcenie dla szczytnej idei. Wizyjne malowidło związanego z Wielką Emigracją Leona Kaplińskiego uzupełniają kompozycje Artura Grottgera, pełne patetyzmu i narodowych alegorii.
Dzieła wielkich indywidualności polskiego malarstwa romantycznego, takich jak: Piotr Michałowski, Teofil Kwiatkowski, Henryk Rodakowski i Artur Grottger, zostały zestawione z pracami twórców mniejszego formatu, cenionych przez współczesnych jako ilustratorzy, utrwalający i komentujący najnowsze wydarzenia historyczne (Michał Stachowicz, Teodor Baltazar Stachowicz, January Suchodolski). Z kolei prace Jana Nepomucena Głowackiego, Aleksandra Płonczyńskiego oraz Saturnina Świerzyńskiego stanowią przykłady popularnej w XIX wieku tematyki, polegającej na ukazywaniu tzw. miejsc serdecznych, czyli krajobrazów, miast lub pojedynczych zabytków niezwykle istotnych dla narodowej historii i kultury.
Epoka polskiego romantyzmu uformowała w świadomości narodu model nowożytnego patriotyzmu. Oprócz literatury dużą rolę w tym procesie odegrały sztuki plastyczne. Artystę i jego twórczość objął stopniowy proces emancypacji w dziedzinie społecznej. Sztuka polska doby romantyzmu była sztuką ideową, nastawioną przede wszystkim na zapotrzebowanie społeczne. Mimo iż przekazywała treści nie dla wszystkich zrozumiałe, hermetyczne, bo skoncentrowane na sprawach narodowych, pod względem stylistyki wpisywała się w tendencje ówczesnej sztuki europejskiej. Dominowały wpływy francuskich romantyków, duże znaczenie miały również inspiracje płynące ze środowisk twórczych Drezna, Petersburga, Wiednia, Monachium oraz Rzymu. Zainteresowanie narodową historią znalazło wyraz w rozwoju malarstwa historycznego. Dziedzictwem romantyzmu w rodzimej sztuce stały się coraz silniejsze tendencje realistyczne, akcentujące rzeczowy i obiektywny sposób opisywania rzeczywistości. Zainteresowanie rodzimym krajobrazem oraz życiem ludu i jego obyczajami uwidoczniło się w dynamicznym rozwoju malarstwa pejzażowego oraz pejzażowo-rodzajowego, ze szczególnym podkreśleniem nastrojowości. Pod wieloma względami romantyzm w sztuce polskiej trwał nieprzerwanie aż do schyłku XIX stulecia.
Aleksandra Krypczyk
wymiary: 53 x 40,5 cm
opis: Podczas pobytu w Paryżu w latach 1832–1835 Michałowski zetknął się twórczością nieżyjącego już wówczas genialnego malarza francuskiego romantyzmu Théodore’a Géricault (1791–1824), autora płócien charakteryzujących się niezwykłym dynamizmem formy, dramaturgią światłocienia, bogatym kolorytem i zazwyczaj wielkim ładunkiem emocjonalnym. Bez tej lekcji nie powstałyby tak znakomite prace, jak np. Przejazd artylerii przez rzekę i liczne inne.
W kręgu tych fascynacji sytuuje się też Strzelec konny gwardii napoleońskiej. Obraz, malowany pewnymi, szerokimi pociągnięciami pędzla, przedstawia pełnego bitewnego zapału jeźdźca w mundurze szaserów, z charakterystyczną futrzaną czapą zwaną bermycą, na poderwanym do skoku koniu i z szablą wzniesioną do cięcia. Tuż obok głowy konia, na tle nieba, widnieje z lekka tylko zamalowany drugi koński łeb, ujęty w profilu. To pozostałość wprowadzonej przez autora szybkiej korekty ustawienia głowy konia w celu wzmocnienia ekspresji sylwetki zwierzęcia i mocniejszego związania go pod względem kompozycji i dynamiki ruchu z postacią jeźdźca.
Anna Zeńczak
ekspozycja: Galeria Sztuki Polskiej XIX wieku w Sukiennicach,
Sukiennice, Rynek Główny 1/3
klucz: Romantyzm. W stronę sztuki narodowej <<<
Romantyzm odcisnął szczególne piętno na polskiej kulturze, wydając znakomite dzieła literackie, muzyczne i plastyczne, kształtując postawy światopoglądowe i moralne, toteż – ze względu na jego ogromne znaczenie dla sztuki XIX stulecia – należy mu się w Galerii Sztuki Polskiej XIX wieku w Sukiennicach miejsce szczególne. Zjawiska zapowiadające ten kierunek pojawiły się tuż po utracie przez Polskę niepodległości w roku 1795, jednak właściwy rozwój nurtu przypadł na lata 1822 (wydanie pierwszego tomu Poezji Adama Mickiewicza) – 1863 (upadek powstania styczniowego). Podobnie jak to miało miejsce w przypadku sztuki europejskiej, malarstwo i rzeźbę polskiego romantyzmu charakteryzowała różnorodność postaw i poszukiwań twórczych, co zaowocowało rozmaitością tematyczną i stylistyczną dzieł. Pomimo wewnętrznego zróżnicowania w obrębie twórczości poszczególnych artystów, najistotniejszą cechą polskiego romantyzmu był jego patriotyczno-niepodległościowy charakter, w którego ramach toczyła się dyskusja na temat sztuki narodowej. Postulat romantycznej rewolucji wiązał się w Polsce ze zbrojną walką. Trwanie epoki zbiegło się z dramatycznymi wydarzeniami historycznymi: upadkiem państwa oraz kolejnymi nieudanymi próbami odzyskania niepodległości. Na utworach pióra, pędzla i dłuta zaciążył fakt, iż powstawały w warunkach narodowej niewoli. Najsugestywniej i najpełniej romantyzm polski wyraził się w dziedzinie literatury i muzyki. Funkcjonujące w ich cieniu sztuki plastyczne nieco później ukształtowały właściwe sobie, nowe formy wypowiedzi artystycznej. Apogeum rozwoju malarstwa epoki romantyzmu przypadło tak naprawdę na około połowę XIX wieku.
W tej części ekspozycji znalazły się dzieła charakterystyczne dla polskiego romantyzmu. Łączy je przewodnia myśl głosząca, iż pomimo utraty niepodległego państwa naród polski istnieje, trwa, rozwija się duchowo, pielęgnuje swoją tradycję i kulturę, a przede wszystkim nie spoczywa w walce o wolność i niepodległość. Dzięki swej typowości – lub, dla odmiany, wyjątkowości – dzieła te stanowią rozwiązania interesujące pod względem treściowym lub stylistycznym. Nazarenizm obrazu Machabeusze Wojciecha Kornelego Stattlera sąsiaduje ze znakomitym warsztatowo, wyrosłym z formuły francuskiego malarstwa tzw. złotego środka Portretem generała Dembińskiego Henryka Rodakowskiego, natomiast rzymsko-francuski rodowód dzieła Januarego Suchodolskiego zestawiono z niezwykle indywidualną twórczością Piotra Michałowskiego, najwybitniejszego artysty polskiego romantyzmu. Somosierra Michałowskiego, wyeksponowana na wprost wejścia i stanowiąca główny akcent tej sali, wyraża najistotniejsze problemy nurtujące epokę: patriotyzm i walkę o wolność oraz anonimowe bohaterstwo i poświęcenie dla szczytnej idei. Wizyjne malowidło związanego z Wielką Emigracją Leona Kaplińskiego uzupełniają kompozycje Artura Grottgera, pełne patetyzmu i narodowych alegorii.
Dzieła wielkich indywidualności polskiego malarstwa romantycznego, takich jak: Piotr Michałowski, Teofil Kwiatkowski, Henryk Rodakowski i Artur Grottger, zostały zestawione z pracami twórców mniejszego formatu, cenionych przez współczesnych jako ilustratorzy, utrwalający i komentujący najnowsze wydarzenia historyczne (Michał Stachowicz, Teodor Baltazar Stachowicz, January Suchodolski). Z kolei prace Jana Nepomucena Głowackiego, Aleksandra Płonczyńskiego oraz Saturnina Świerzyńskiego stanowią przykłady popularnej w XIX wieku tematyki, polegającej na ukazywaniu tzw. miejsc serdecznych, czyli krajobrazów, miast lub pojedynczych zabytków niezwykle istotnych dla narodowej historii i kultury.
Epoka polskiego romantyzmu uformowała w świadomości narodu model nowożytnego patriotyzmu. Oprócz literatury dużą rolę w tym procesie odegrały sztuki plastyczne. Artystę i jego twórczość objął stopniowy proces emancypacji w dziedzinie społecznej. Sztuka polska doby romantyzmu była sztuką ideową, nastawioną przede wszystkim na zapotrzebowanie społeczne. Mimo iż przekazywała treści nie dla wszystkich zrozumiałe, hermetyczne, bo skoncentrowane na sprawach narodowych, pod względem stylistyki wpisywała się w tendencje ówczesnej sztuki europejskiej. Dominowały wpływy francuskich romantyków, duże znaczenie miały również inspiracje płynące ze środowisk twórczych Drezna, Petersburga, Wiednia, Monachium oraz Rzymu. Zainteresowanie narodową historią znalazło wyraz w rozwoju malarstwa historycznego. Dziedzictwem romantyzmu w rodzimej sztuce stały się coraz silniejsze tendencje realistyczne, akcentujące rzeczowy i obiektywny sposób opisywania rzeczywistości. Zainteresowanie rodzimym krajobrazem oraz życiem ludu i jego obyczajami uwidoczniło się w dynamicznym rozwoju malarstwa pejzażowego oraz pejzażowo-rodzajowego, ze szczególnym podkreśleniem nastrojowości. Pod wieloma względami romantyzm w sztuce polskiej trwał nieprzerwanie aż do schyłku XIX stulecia.
Aleksandra Krypczyk