Kolekcja ręcznej broni palnej i oporządzenia strzeleckiego z XVI–XIX wieku jest jedną z najlepszych w Polsce. Najwspanialsze i najcenniejsze obiekty pochodzą od znanych kolekcjonerów: Emeryka Hutten-Czapskiego, Piotra Moszyńskiego i Erazma Barącza. Na podstawie zachowanych egzemplarzy można prześledzić rozwój i zastosowanie broni palnej – od XVI-wiecznych muszkietów i arkebuzów z zamkami lontowymi i kołowymi poprzez XVII- i XVIII-wieczną broń z zamkami skałkowymi aż po XIX-wieczne odprzodowe karabiny z zamkiem kapiszonowym i najwcześniejsze modele odtylcowej broni wojskowej. Jednymi z najstarszych egzemplarzy w kolekcji są: strzelba datowana na 1560 rok, wyprodukowana na zamówienie Juliusza, księcia Brunszwiku i Wolfenbüttel, z okazji jego ślubu z księżniczką brandenburską Hedwigą (Jadwigą) 25 lutego 1560 roku, oraz pistolet z zamkiem kołowym i siedmiokanałową lufą wyprodukowany w Norymberdze pomiędzy 1560 a 1596 rokiem. W kolekcji znajdują się obiekty z największych i najsławniejszych ośrodków rusznikarskich Europy. Z Niemiec pochodzi broń wyprodukowana w XVI i XVII wieku w Monachium, Norymberdze (z wyjątkową strzelbą tarczową, z podwójnym zamkiem kołowo-lontowym, datowaną na 1595 rok), Wolfenbüttel, Augsburgu, Dreźnie i Suhl oraz w XVIII i XIX wieku w Ratyzbonie. Z Francji pochodzą wyroby sławnych XIX-wiecznych rusznikarzy – Nicolasa Boutet’a, tworzącego w Wersalu, i Jeana Le Page’a, mającego swój warsztat w Paryżu. Broń z innych, nie mniej znaczących ośrodków rusznikarskich reprezentują w kolekcji pistolety i strzelby wyprodukowane w Tule, Pradze, Wiedniu, Liége, Madrycie oraz hiszpańskim Rippol i szkockim Dandee. 

Ręczna broń palna wytworzona na terenie Polski, choć mniej liczna w kolekcji, pozwala zapoznać się z rozwojem rodzimego rzemiosła rusznikarskiego. Jednym z najcenniejszych obiektów jest granatnik z brązową lufą z 1594 roku i zestaw XVII-wiecznych „cieszynek” dekorowanych misterną inkrustacją z masy perłowej i kości. W kolekcji znajduje się także broń znanych rusznikarzy, na przykład z warsztatu Rochusa Daiczera, czynnego w XVIII wieku w Częstochowie. Rusznikarstwo z pierwszej połowy XIX wieku, pozostające pod silnym wpływem mody francuskiej, reprezentuje pistolet sygnowany przez Szomańskiego z Tulczyna na Podolu, którego dziełem jest także kusza pistoletowa. Z warszawskich warsztatów rusznikarskich pochodzą strzelby Egidiusza Collete’a i Karola Ludwika Gibenhanna; z Krakowa – pistolety i lufa strzelby wykonane przez Ignacego Höfelmajera w latach 60. XIX wieku. W kolekcji nie zabrakło broni po znanych postaciach historycznych. Pośród nich wymienić należy parę pistoletów z Królewskiej Fabryki w Neapolu z około 1770 roku, podarowanych przez księcia Józefa Poniatowskiego generałowi Klemensowi Kołaczkowskiemu, oraz parę pistoletów angielskich, według tradycji podarowanych przez Jerzego Waszyngtona Tadeuszowi Kościuszce. 

Na kolekcję oporządzenia strzeleckiego składają się ładownice szlacheckie i wojskowe, służące do przechowywania ładunków, oraz prochownice z czasów saskich, stanisławowskich i z wieku XIX. 

Piotr Wilkosz